Kvótakerfi

Þegar þessar samningaviðræður hófust í haust láu fyrir ályktanir frá fundum kúabænda og sú afstaða forystumanna kúabænda að rétt gæti verið að fikra sig frá núverandi kvótakerfi. Það lá einnig fyrir að landbúnaðarráðherrra vildi afleggja þetta kvótakerfi. Helstu rökin sem nefnd voru að kvótakerfið væri greininni dýrt. Með framsalsrétti á kvótanum væri verið að sjúga úr greinni fjármagn sem nýttist þá ekki til þess að geta boðið lægra vöruverð.

Ég held að þetta sé alveg rétt. Ég hafði á sínum tíma miklar efasemdir um að verið væri að fara rétta leið þegar kvótasala varð leyfð. Í því sambandi  er gaman að rifja upp tillögu sem ég flutti á aðalfundi Félags kúabænda á Suðurlandi fyrir tæpum 20 árum Gömul tillaga () 

Mér fannst athyglisvert á sínum tíma að stjórnarmenn félagsins voru alfarið á móti þeim hluta tillögunnar sem fjallaði um mjólkurkvótann og framsal hans. Tillagan var samt sem áður samþykkt á fundinum með einhverjum meirihluta.

Þegar viðskipti voru gefin frjáls á sínum tíma með mjókurkvótann var verið að bregast við algerri stöðnun í greininni. Ég hafði fullan skilning á því á sínum tíma að það var nauðsynlegt að gera það með einhverjum hætti. Mér fannst hinsvegar varhugavert að líta allveg framhjá þeim göllum sem blasa við að taka upp verslun með framleiðslurétt. Á þetta var að vísu bent af ýmsum á sínum tíma en fékkst lítið rætt.

Nú í dag liggur það fyrir að kvótakaup er stór stofnkostnaðarliður á flestum búum. Kvótinn í mjólkurframleiðslunni er ekki bara fyrirfram hlutfallsleg skipting á markaðinum sem fyrir hendi er hverju sinni. Hann er einnig notaður til þess að deila út stuðningi ríkisins við mjókurframleiðsluna. Þessi stuðningur á að sjálfsögðu að vera fyrir neytendur og á að koma þeim til góða í lægra vöruverði.  

Eftir að verslun var gefin frjáls með þennan framleiðslurétt hefur stórhluti stuðning ríkisins farið í að fjárnagna þessi kvótakaup. Þannig liggur það fyrir að þeir fjálmunir sem eiga að fara í tryggja neytendum hagstætt verð á mjólk og mjólkurafurðum fer og hefur farið í staðin að stórum hluta mörg undanfarin ár í að viðhalda þessu kvótakerfi. Þessi staða veikir einnig samkeppnisstöðu íslenskra kúabænda við innfluttar mjólkurafurðir.

Það eru orðið nokkuð til í því að engin er að njóta góðs þessu og kerfið sjálft étur megnið af peningunum sem kemur frá ríkinu. Að vísu hefur verið bent á það að þetta kerfi tryggi bændum einhvert verð fyrir eignir sínar þegar þeir hætta búskap. 

Mér finnst samt mun vænlegra fyrir greinina í heild til lengri tíma að kúabúskapur hafi frekar bolmagn til þess að geta fjárfest í þeim atvinnutækjum sem til þarf til þess að stunda þennan búskap. þá á ég við jörð,ræktun byggingar og tæki. Eins og staðan er í dag hefur engin efni á því að kaupa jörð til kúabúskapar því fjármagnið fer fyrst og fremst í kvótakaup hjá þeim sem vilja hefja kúabúskap,

Það er eftir sem áður nauðsynlegt við þessa framleiðslu að taka upp einhverja aðra stýringu eða hafa einhver ráð til að stemma stigu við miklum framleiðslusveiflum sem orsaka miklar verðsveiflur. Mjólkuirframleiðslan þolir það ekki þar sem það tekur ekki nema hálfan dag að draga úr framleiðslu (slátra kúnum) en mörg ár að auka hana aftur.

Mér finnst því nauðsunlegt að standa við það markmið sem unnið hefur verið að, að vinna sig frá þessu kerfi. Það verður auðvita ekki gert á einni nóttu. En ég vona að bændur hafi það víðsýni og trú á framtíðinni að þeir hafi kjark í slíkar breytingar. Með því er verið að taka heildarhagsmuni og langtímahagsmuni greinarinnar fram yfir sérhagsmuni. 

Ég vona að það sé það sem bændur vilja hafa að leiðarljósi og staðan sé ekki orðin þannig að þeir telji sig fyrst og fremst vera kvótaeigendur og þurfi að verja þá stöðu.